Chủ tịch Hồ Chí Minh từng khẳng định: “Thống nhất giữa lý luận và thực tiễn là một nguyên tắc căn bản của chủ nghĩa Mác - Lênin. Thực tiễn không có lý luận hướng dẫn thì thành thực tiễn mù quáng. Lý luận mà không liên hệ với thực tiễn là lý luận suông”. Vì vậy, để đạt hiệu quả cao trong giảng dạy lý luận chính trị, mỗi giảng viên phải nâng cao chất lượng hoạt động nghiên cứu thực tế và vận dụng kiến thức thực tiễn một cách phù hợp theo từng bài giảng, từng học phần giảng dạy.
Việc đi nghiên cứu thực tế ở cơ sở giúp cho giảng viên nắm bắt cụ thể tình hình chính trị, kinh tế, văn hóa - xã hội ở cơ sở; rèn luyện các kỹ năng xử lý tình huống nảy sinh trong thực tế, từ đó giúp cho giảng viên tự tin hơn trong sử dụng kiến thức thực tiễn để phân tích các vấn đề với tính thuyết phục cao, tạo sức hấp dẫn, lôi cuốn học viên tập trung vào bài giảng; góp phần làm cho bài giảng thêm sinh động, sát thực tiễn; đảm bảo mục tiêu giúp nâng cao khả năng vận dụng thực hiện đường lối, chủ trương, nghị quyết của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước ở địa phương, đơn vị cho học viên. Bên cạnh đó, thông qua hoạt động nghiên cứu thực tế, giảng viên tìm hiểu thực tiễn, đánh giá tác động của việc vận dụng kiến thức lý luận chính trị đã học của học viên đối với sự phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương, đơn vị… Từ đó có thể định hướng cho học viên, rèn luyện kỹ năng, tích lũy kiến thức, kinh nghiệm lãnh đạo, quản lý, đáp ứng tốt yêu cầu công tác của học viên ở cơ sở.
Do đó, nghiên cứu thực tế không chỉ giúp giảng viên nâng cao độ hiểu biết thực tiễn mà còn nâng cao kỹ năng vận dụng tri thức lý luận vào giải quyết những vấn đề nảy sinh trong thực tiễn ở cơ sở. Đồng thời, đây là biện pháp tốt để khắc phục cách dạy “lý luận suông”. Khi chú trọng nâng cao chất lượng của hoạt động nghiên cứu thực tế, những nội dung cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; đường lối, chủ trương, nghị quyết của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước,... sẽ được giảng viên truyền đạt đến học viên một cách chân thực, làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn phong phú ở cơ sở, phát huy giá trị việc “học đi đôi với hành”, lý luận gắn với thực tiễn.
Thực hiện Quy chế nghiên cứu khoa học của trường chính trị tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; nhất là Quyết định số 6468-QĐ/HVCTQG, ngày 19/12/2021 của Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh ban hành Quy chế giảng viên của trường chính trị tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương trong đó có quy định nghiên cứu thực tế của giảng viên, những năm qua, Ban Giám hiệu Trường Chính trị tỉnh Phú Thọ đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để giảng viên đi nghiên cứu thực tế theo đúng quy định (giảng viên chính 10 ngày/năm, giảng viên 15 ngày/năm), linh hoạt kết hợp cho giảng viên nghiên cứu thực tế cùng với các lớp Trung cấp lý luận chính trị, các lớp bồi dưỡng… Bên cạnh đó, công tác tổng kết, đánh giá, rút kinh nghiệm nghiên cứu thực tế hằng năm được Ban Giám hiệu tổ chức nghiêm túc, khách quan. Chính vì vậy, việc tổ chức đi nghiên cứu thực tế hằng năm của đội ngũ giảng viên Trường Chính trị tỉnh Phú Thọ đã đạt được những kết quả tích cực sau:
Các giảng viên chủ động lập báo cáo và nhật ký nghiên cứu thực tế trong năm; đồng thời, tháng 12 hằng năm, giảng viên Nhà trường xây dựng kế hoạch nghiên cứu thực tế của mình và đăng ký thực hiện trong năm kế tiếp để khoa chuyên môn gửi về Phòng Quản lý đào tạo và nghiên cứu khoa học tổng hợp, trình Ban Giám hiệu phê duyệt. Sau đó, các khoa sẽ triển khai thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu thực tế đã được phê duyệt.
Công tác nghiên cứu thực tế của giảng viên được thực hiện nghiêm túc, thường xuyên, dần trở thành nền nếp, góp phần quan trọng vào việc nâng cao chất lượng bài giảng, chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, quản lý của Nhà trường. Nội dung nghiên cứu thực tế thường tập trung về: tìm hiểu tình hình phát triển kinh tế - xã hội ở các địa phương; công tác xóa đói giảm nghèo; chương trình xây dựng nông thôn mới; vấn đề dân tộc - tôn giáo; lịch sử đảng bộ địa phương; công tác văn phòng cấp ủy; công tác dân vận; công tác cải cách hành chính; công tác quản lý nhà nước về các lĩnh vực địa chính, giáo dục, y tế, tư pháp;…
Việc đánh giá, phê duyệt chất lượng nghiên cứu thực tế của giảng viên được Ban Giám hiệu nhà trường thực hiện nghiêm túc, khách quan. Kết quả các chuyến đi nghiên cứu thực tế đều được đánh giá thông qua báo cáo nghiên cứu thực tế. Báo cáo thực tế của giảng viên được Phòng Quản lý đào tạo và nghiên cứu khoa học lưu trữ theo quy định.
Việc xây dựng kế hoạch nghiên cứu thực tế đều đảm bảo chu đáo và khá toàn diện về hình thức, phương tiện, chế độ hỗ trợ tài chính - hậu cần và những vấn đề khác có liên quan (địa điểm tiếp đón, báo cáo viên,…). Nghiên cứu thực tế của giảng viên thực hiện theo hình thức đi thành đoàn hoặc cá nhân tự liên hệ với nơi đến nghiên cứu. Trước khi tiến hành chuyến đi nghiên cứu thực tế, bộ phận chức năng của nhà trường đều gửi công văn liên hệ với cơ sở về thời gian, thành phần và nội dung nghiên cứu,... để cơ sở chủ động đón tiếp, không làm ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của cơ quan, đơn vị mà đoàn nghiên cứu thực tế của trường đến làm việc.
Sau khi nghe báo cáo thực tế, giảng viên có trao đổi và tìm hiểu thêm về các vấn đề mình quan tâm, được cán bộ ở cơ sở đưa đi tham quan một số mô hình sản xuất kinh doanh tiêu biểu, điển hình ở địa phương. Nhờ đó, những ví dụ, dẫn chứng thực tiễn để làm rõ nội dung lý luận của giảng viên ở những bài giảng có thêm độ tin cậy, hấp dẫn và mang tính thuyết phục cao. Thêm vào đó, những chia sẻ của các điển hình sản xuất kinh doanh hiệu quả chính là nguồn tài liệu quý báu, xác thực để minh chứng cho những vấn đề lý luận.
Tuy nhiên, hoạt động nghiên cứu thực tế của giảng viên Trường Chính trị tỉnh Phú Thọ còn một số bất cập như sau:
Một là, việc đi nghiên cứu thực tế của các giảng viên đôi khi không thực hiện đúng như kế hoạch đã đề ra do bị chi phối bởi nhiệm vụ chuyên môn của nhà trường, do đơn vị đăng ký đến làm việc bận công việc đột xuất…
Hai là, thời gian đi nghiên cứu thực tế của các giảng viên khá ít, mỗi đợt đi khoảng từ 1-2 ngày. Với thời gian như vậy, giảng viên chủ yếu là nghe địa phương báo cáo, chứ ít khi “thấy” được những việc địa phương làm. Đặc biệt là những địa phương có những “mô hình hay” về quản lý, sản xuất, kinh doanh, chăn nuôi, trồng trọt … mang tính đặc trưng của địa phương. Bên cạnh đó, với mỗi đợt đi nghiên cứu khoảng từ 1-2 ngày thì cũng chưa nắm bắt hết những khó khăn của địa phương nhất là công tác cán bộ, ngân sách hoạt động...
Ba là, giảng viên chưa trao đổi, chưa khai thác hết hoặc chưa đưa ra nhiều ý kiến về chủ đề đã đặt ra trong quá trình đi thực tế. Vì vậy, lượng thông tin mà giảng viên thu nhận được ở mỗi đợt đi thực tế còn khá ít, chưa đầy đủ so với yêu cầu đề ra.
Từ những hạn chế trên, trong thời gian tới cần có một số giải pháp nhằm góp phần nâng cao chất lượng hoạt động nghiên cứu thực tế như sau:
Thứ nhất, các giảng viên phải nâng cao hơn nữa nhận thức về hoạt động nghiên cứu thực tế, phải coi đây là hình thức học tập, học từ thực tiễn. Nhận thức đúng về vai trò và tầm quan trọng của hoạt động nghiên cứu thực tế sẽ làm cho chất lượng nghiên cứu thực tế, chất lượng giảng dạy được nâng lên.
Thứ hai, cần tăng thời gian mỗi đợt nghiên cứu thực tế để giảng viên có đủ thời gian nắm bắt thực tiễn, đảm bảo thực hiện đủ các mục tiêu đã đề ra của đợt nghiên cứu thực tế; tăng mức hỗ trợ kinh phí nghiên cứu thực tế cho giảng viên.
Thứ ba, cần đa dạng hoá hoạt động nghiên cứu thực tế. Ngoài việc đi đến cơ quan, địa phương để nghiên cứu trực tiếp thì nhà trường cần tạo điều kiện hơn nữa cho đội ngũ giảng viên được tham gia các hội nghị, hội thảo (trong một phạm vi có thể cho phép) của các cơ quan ban, ngành trong thành phố, tỉnh.
Thứ tư, mỗi giảng viên cần phải thể hiện trách nhiệm của bản thân trong việc nghiên cứu thực tế thông qua trao đổi khi nghe báo cáo và tìm hiểu tình hình mọi mặt của địa phương, đơn vị nơi đến và chất lượng của báo cáo kết quả nghiên cứu thực tế. Vì vậy, bài báo cáo nghiên cứu thực tế của giảng viên phải có sự phân tích, đánh giá, tổng kết thực tiễn những vấn đề được nghiên cứu và đưa các thông tin đó vào bài giảng một cách phù hợp để mỗi bài giảng đều gắn nội dung lý luận với kiến thức thực tiễn từ địa phương.
Thứ năm, tổ chức thực hiện hoạt động này một cách khoa học phù hợp với đặc điểm của từng khoa để đạt hiệu quả cao nhất.
Hoạt động nghiên cứu thực tế có vai trò và ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc nâng cao chất lượng hoạt động chuyên môn các giảng viên trường chính trị tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương nói riêng và giảng viên Trường Chính trị tỉnh Phú Thọ nói riêng. Thực hiện hoạt động này một cách nghiêm túc, hiệu quả sẽ giúp cho giảng viên vận dụng linh hoạt, đưa thực tiễn vào lý luận trong giảng dạy, qua đó không ngừng nâng cao chất lượng giảng dạy, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ đặt ra trong thời kỳ mới./.
ThS. Đỗ Thị Ánh Tuyết
Giảng viên Khoa Xây dựng Đảng